اولین شاعر زن

اولین شاعر زن در دنیا چه گسی هست؟ 

 از ما بپرسید:            

اولین شاعر زن فارسی یا دنیا
هنوز در مورد اینکه نخستین شاعر زن فارسی گوی چه کسی بوده است ، میان محققان و کارشناسان اظهار نظر مشترکی وجود ندارد، حال چه رسد به اینکه بتوان با قاطعیت اظهار کرد که نخستین شاعر زن ایرانی چه کسی است!


این در حالی است که عمر زبان فارسی و خطی که اکنون به آن می نویسیم در برابر عمر زبان های کهن ایرانی و ادبیات ایرانی چندان وسیع نیست . پس تنها شاید بتوان بر اساس شواهد و دلایل موجود به خصوص اشعار باقی مانده و اشارات شاعران دیگر به شاعران پیش از خود ، تا حدودی قدیمی ترین شاعران ایرانی و یا فارسی زبان را شناخت. برای مثال « "رشیدی سمرقندی " شاعر قرن ششم که هم شهری "رودکی" بوده، درباره ی شعر او گفته است:
گر سری یابد به عالم کس به نیکو شاعری
رودکی رابر سر آن شاعران زیبد سری
شعر او را بر شمردم سیزده ره صد هزار
هم فزون آید اگر چونان که باید بشمری
با توجه به شعر رشیدی می توان شمار ابیات او (رودکی) را بیش از صد هزار بیت دانست . "عوفی" نیز نوشته است که اشعار او به صد دفتر بر می آمده. رودکی علاوه بر سرودن قصاید و قطعات و تغزلات و رباعیات ،« کلیله و دمنه» را به نظم در آورده و چند مثنوی دیگر نیز داشته است ، اما از آن همه تنها چند قطعه و قصیده و ابیاتی پراکنده که شماره ی آنها بیش تر از هزار بیت نیست ، باقیمانده است که در انتساب بعضی ازهمین اشعار به رودکی نیز می توان تردید روا داشت»(1).
در سال گذشته دو کتاب « زنان شاعر پارسی گوی هفت شهر عشق» تالیف "مهری شاه حسینی "و « شعر زنان افغانستان» به کوشش "مسعود میرشاهی " منتشر و روانه بازار کتاب شده است که مولفان آنها سعی کرده اند تا آنجا که امکان دارد با گرد آوری اشعار مربوط به زنان شاعر پارسی گوی ، در حفظ و نگهداری میراث ادب زبان فارسی در سراسر جهان کوشش کنند. کتاب نخست تالیف "مهری شاه حسینی" است که مولف آن سعی کرده اشعار زنان شاعر پارسی گوی هفت کشور افغانسان ، ازبکستان ، پاکستان ، تاجیکستان ،عثمانی ، قفقاز، هندوستان که در این سرزمین ها ساکن بوده یا هستند و به زبان فارسی شعر سروده اند را همراه با تصاویر و زندگی نامه کوتاه از هرکدام گرد آوری کند. شاه حسینی پیش از این نیز کتاب « زنان شاعر ایران » را گرد آوری و منتشر کرده است که با این حساب می توان گفت بیشتر شاعران زن پارسی گوی که در ایران کنونی و سرزمین ها همسایه و کشور های اروپایی ساکن هستند را شناسایی و در کتاب های خود به آنها اشاره کرده. بدون تردید انجام چنین کاری در کشورهای پیش رفته کار چندان آسانی نیست، چه رسد به کشور ایران که برای دست یافتن به نام ها و آثار گذشتگان و افراد در قید حیات باید از هفت خان رستم عبور کرد. مولف در کتاب زنان هفت شهر عشق برای گرد آوری این اشعار علاوه بر استناد به آثار باقی مانده از شاعران و کمک گرفتن از محققان و شاعران کشورهای فارسی زبان با سفر به کشورهای مختلف از شاعران زنده و در قید حیات غافل نمانده و تمام تلاش خود را کرده است تا کاری شایسته و مستند ارایه کند. او در این اثر تنها به زنانی که از آنها مجموعه شعری منتشر شده است اکتفا نمی کند بلکه شاعران بدون کتاب و زنان سرشناسی که تنها تعدادی شعر از آنها باقی مانده است را همانند شاعران جوان که تنها شعر آنها در نشریات منتشر شده ،از یاد نمی برد. می توان گفت ملاک انتخاب مولف برای ذکر نام شاعر در کتاب خود سرودن شعر به زبان فارسی و تاحدودی قابل قبول بودن اشعار است . شاه حسینی در کتاب خود فارغ از هر گروه بندی و حزب گرایی سیاسی سعی کرده است با گرد آوری نام و نمونه آثار شاعران زن پارسی گوی کاری علمی انجام دهد و از به فراموشی سپردن نام های حتی کم اهمیت در عرصه شعر جلوگیری کند.البته کتاب ضعف هایی نیز دارد که در برابر ویژگی های مثبت آن می توان نادیده گرفت به شرط آن که در چاپ های بعدی تصحیح شود.
«شعر زنان افغانستان» به کوشش دکتر"مسعود میرشاهی" نیز اثری همانند کتاب «زنان شاعر پارسی گوی هفت شهر عشق» است که مولف آن سعی می کند تنها با پرداختن به شعر زنان افغانستان توانایی آنها را به تصویر بکشد . بدون شک تالیف این کتاب نیز در حد خود دشوار و زمان بر است . اما، اگر بتوان قطع و صفحه بندی نامناسب کتاب را نادیده گرفت، چند نکته در این اثر به چشم می خورد که نیاز به یاد آوری برای تصحیح در چاپ های بعدی دارد. مولف در این اثر سعی کرده است با آوردن یک زندگی نامه کوتاه و یک یا چند شعر مخاطب را با شعر زنان افغانستان آشنا و به شکلی از به فراموشی سپرده شدن آنها خود داری کند؛ اما بی نظمی موجود در ارایه زندگی نامه و معرفی این شاعران به گونه ای واضح و آشکار مخاطب را دچار سردگمی می کند. به نظر می آید میرشاهی ملاک خاصی برای انتخاب و نوع معرفی گزینه های مورد استفاده خود ندارد و بیشتر شاعری را که در دسترس بوده و شعری از او را یافته وارد مجموعه کرده است . برای بعضی شاعران زندگی نامه آورده و برای بعضی نه ، برای بعضی چند شعر آورده و برای بعضی یک شعر همراه با نامش. اشتباه دیگر مولف در این اثر ذکر نام یک شاعر مرد افغانستانی با عنوان « پری بدخشی» بدون ذکر زندگی نامه به عنوان یک شاعر زن است که بر اثر اکتفای محقق به نام شاعر صورت گرفته است . اگر چه " پری " در زبان فارسی نام زن محسوب می شود، اما این نام همانند نام هایی چون "اشرف" و بسیاری دیگر در زبان فارسی هم برای مرد استفاده می شود هم برای زنان. دکتر "شفعیعی کندکنی" دراین زمینه معتقد است که "پری بدخشی " نام یک شاعر مرد است که در افغانستان زندگی می کرد.